Film:Tár

TÁR is een gelaagde film over dader- en slachtofferschap

TÁR speelt in de wereld van de klassieke muziek en start met de introductie van Tár als de nieuwe maestro van de Berliner Philharmoniker. Naast talent en onkreukbare internationale reputatie sluimert er een monster in Tár. Haar perfecte gehoor maakt van Tár een despoot met een baton. Tegelijk is zij haar eigen grootste vijand.

Afwisseling
Dat Tár een absoluut gehoor heeft en verschillende toonhoogtes feilloos aanvoelt, is op de bok duidelijk op haar gezicht af te lezen. Zij onderricht het orkest met furore een scherpe afwisseling in volume in Mahlers Vijfde Symfonie, maar onderbreekt dezelfde repetitie tot op de rand van stukmaken. Tijdsberekening in de partituur is voor haar alles. De orkestleden zijn bekoord én gealarmeerd door haar felheid. Tár is autocratisch volledig aanwezig en slaagt erin om haar orkest te bezielen. Ze dringt aan op perfectie.

Maar een perfect gehoor is niet iets dat je in de kleedkamer of thuis kunt uitschakelen. Het gaat door in de badkamers met geheimzinnige voetstappen of iemand die haar neus snuit achter een dichte deur. Ze ondergaat de geluiden. ’s Nachts stapt Tár uit bed omdat ze een repeterende noot van het klavier hoort, of een stem die twee noten neuriet. Angstig zoekt zij de trilling van de koelkast tot ze die vindt en gerustgesteld is. Het tikken van een metronoom achter gesloten deuren in een kast doet haar op hol slaan. Een dringende klop aan de voordeur jaagt haar meerdere keren uit bed.

Tár is slachtoffer van haar gehoor. Om daaraan te ontsnappen gaat zij ’s ochtends rennen, maar ook in het park hoort ze iets dat haar beangstigt. Het is op haar gezicht af te lezen. In haar auto door een tunnel rijdend – visueel ook al een beangstigende ervaring – wordt haar aandacht afgeleid door een trilling in het dashboard. De uitvergroting van deze geluiden is meesterlijk georkestreerd door surround sound die het geluid door de filmzaal rondstuurt. Je zit er middenin. Je ervaart de intensiteit ervan samen met Tár. Ze noemt deze stoornis in een gesprek aan haar oude leermeester. Hij troost haar met Schopenhauer, die ook gevoelig was voor lawaai.

Vernietigend
Intelligentie in combinatie met innerlijke gedrevenheid en een hypergevoeligheid voor omgevingsgeluiden en muziek zorgt voor een slagveld van verwoeste relaties in het leven van Tár. De student Max scheldt haar uit met ‘You fucking bitch’ wanneer hij de klas definitief verlaat omdat hij Bachs levensstijl veroordeelt. Társ oordeel over Max is vernietigend. Zij is dader. Wanneer haar assistent Francesca verdrietig is vanwege de zelfdoding van haar vriendin Krista Taylor beveelt Tár haar harteloos om alle e-mails van Taylor te wissen. Ook Taylor was dirigent, maar onduidelijk blijft wat precies de relatie tussen Tár en Taylor was.

Wat duidelijk wordt, is Társ machtsmisbruik. Haar professionele loopbaan wordt langzaamaan een puinhoop. Haar maniakaal gedrag dringt ook door tot haar privéleven. Echtgenote Sharon waarschuwt haar met de volgende woorden die naar hun geadopteerde dochtertje Petra verwijzen: ‘Jouw enige blijvende relatie slaapt hiernaast, maar daarbij heb je niet stilgestaan.’

Geen klassieke muziekliefhebber, psycholoog, neuroot of cinefiel mag deze film missen. Cate Blanchett levert met TÁR een magistrale vertoning van toenemende nietsontziende razernij.